" تناسخ و کارمای تقدیری "

 

مبحث تناسخ در بین اندیشمندانِ عرفان اسلامی، از آن دسته نظریاتی است که صحبت کردن درباره ی آن بسیار سخت و چالش بر انگیز است. آنچه من در سلسه مقاله های متافیزیکی خود به آن اشاره دارم، باورِ یک تئوری است که تلاطم ذهن جستجوگر مرا، آرام می کند. 

این مختصر که درباره ی آن قلم می زنم، جمع بندی و حاشیه نویسی مطالب قبلی چون " کلیدی بر جهان اسرار" و " عشق کارما ندارد." است که به درخواست و در پاسخ به سوالات دوستان ارائه می شود.
تناسخ در عرفان اسلامی، به بازگشت روح انسان و زندگی چندین باره ی بشر بر روی کره ی زمین اشاره دارد. در توضیح این جمله باید بگویم، تمام مکاتب عرفانی به سیر تکاملی روح انسان، از جماد به نبات و حیوان و سپس حلول روح در کالبد انسانی اعتقاد دارند؛ اختلاف در مبحث تناسخ از آنجا شروع می شود که عرفای اسلامی، معتقدند روح انسان،‌ هر اندازه گنهکار باشد، هرگز در سفر بعدی، نزول درجه پیدا نکرده و به قالب حیوانی بر نخواهد گشت. 

– نقطه سر خط – 
روح انسان که در جهان معنا به شرایط انسان های زمینی و حال خودش آگاه است،‌ بعد از انتخاب شرایط زندگی بر روی زمین،‌ از جمله مکان تولد، کیستی ِ پدر و مادر و هر کس که نقشی موثر در زندگی وی دارد،‌ میزان ثروت و ... برای سفر به زمین،‌ نجات و هدایت انسان هایی که قبل از وی با همین رسالت الهی به زمین آمده بودند اما خود و راه شان را گم کرده اند،‌ آماده می شود.
در اولین سفر روح، از آنجا که انطباق با جسم و تبدیل به ماده شدن، بسیار سخت است، ابتدا در قالب جماد ( خاک،‌سنگ های معدنی و هر آنچه به ظاهر جان ندارد! ) وارد سیر تکاملی خویش می شود.( این یکی از جواب هایی است که می شود در چگونگی اثر گذاری سنگ ها و جواهرات بر جهان پیرامون شان،‌ آورد؛ زیرا این مواد معدنی دارای روح هستند.)
بنا به قاعده ی عدالت در اولین سفر روح،‌ همه ارواح در پست ترین شکل جماد( مثلا خاک)،‌ وارد این جهان هستی شده و هر روح بنا بر درک و کسب آگاهی بیشتر از این جهان،‌ در سفر بعدی خود، ‌یا تبدیل به جماد با ارزش تری شده،‌ مثلا از سنگ آهن بودن به جواهری نایاب تبدیل می شود یا به جهت آگاهی والایی که کسب کرده است در قالب روح نباتی،‌ حلول پیدا می کند.
تاکید می کنم، الزامی نیست که در هر مرحله،‌ جماد و نبات و حیوانی، روح، گام به گام از مرحله ی پست به متعالی،‌ صعود کند؛ شاید بعد از مرحله ی نباتی،‌ چنان در مقام بالایی از آگاهی باشد که به بالاترین مقام حیوانی رسیده و سفر بعدی مقام انسان بودن را کسب کند اما از تجربه ی سیر در هر مرحله،( جماد و نبات و ... ) ناگزیر است.

این سوال پیش می آید که منظور از سفر بعدی چیست؟!
از آغاز شکل گیری کره ی زمین تا رخدادی به نامِ پدیده ی قیامت و بر پایی روز محشر و مشخص شدن بهشت یا جهنمی بودن موجودات،‌ یک سفر محاسبه می شود!

در ذیل نظریه ی تناسخ،‌ پاراگراف بالا را چنین می توانم برایتان توضیح دهم:
پدیده ی قیامت، در آموزه های مذهبی خوانده و شنیده ایم که پس از ظهور یک منجی و نجات زمینیان و رجعت تنی چند از پیامبران و امامان،‌ با پایان یافتن حکومت ایشان،‌ با دمیده شدن صور اسرافیل، روز قیامت بر پا شده،‌ جهان از هم پاشیده و همه ی انسان ها به روز محشر وارد می شوند. در آنجا تمام ارواح که از روز آغاز آفرینش در عالم برزخ بوده اند نیز احضار شده و حساب و کتاب اعمال آدمی، بر قرار می شود! هر کس نامه ی عملش را گرفته،‌ اگر به بهشت نرود،‌ جهنم منتظر اوست.
حال، بر پایه ی این نظریه که معاد و زندگی در بهشت و جهنم، جسمانی است و جمع بندی با آنچه از قانون کارما و نظریه تناسخ در عرفان اسلامی دانسته ام،‌ این نظریه برایم قابل پذیرش است که بعد از فروپاشی جهان، تمام ارواح در برابر روح الهی حاضر می شوند!‌( روح جماد و نبات و ... )
زمانی یک روح می تواند در کنار روح اعظم به آرامش برسد و قرار بگیرد که بنا بر انتخابی که خودش روز اول داشته است،‌ رسالت الهی ش را به درستی انجام داده باشد؛ او باید با همان پاکی و بی آلایشی که رفته است بر گردد و این مقدور نیست مگر اینکه بتواند با شناخت ضمیر ناخودآگاه و نیمه ی تاریک وجود خود،‌در قالب انسانی،‌ دوباره به سطح بالای آگاهی برسد و با روحی پالایش شده بر گردد و از زخم های روحی در تجربه ی مادی شدن خویش،‌ پاک باشد.
اینجاست که،‌ هر روح با آگاهی از کارمای تقدیری خود ( همان دیدن نامه ی اعمال )،‌ دوباره به زمین بر می گردد! این نظریه که بهشت و جهنم هر کسی ،‌ همین دنیای اوست، ریشه در این نظریه دارد. چرا که کارمای تقدیری هم جمع کارماهای نیک است و هم شر.
- لازم به یادآوری است که افکار ما نیز کارما دارند و آرزوها،‌حسرت ها و افسوس های ما گاهی موکول به کارمای تقدیری شده و در زندگی بعدی نمود پیدا می کند. –
این سفر روحانی در ادوار مختلف به جهان، تا آنجا ادامه پیدا می کند که روح، به شناخت و آگاهی کامل رسیده و در کنار روح الهی آرام گیرد.
این چکیده،‌ بهانه ای بود برای پاسخگویی به ایهامات ذهنی دوستانی؛ پیشنهاد می کنم، قبل از 
شروع هر پرسش و پاسخی، سه مقاله ی قبلی " عشق کار ما ندارد " را مطالعه و باز خوانی کنید،؛‌ در حد آگاهی خویش،‌پاسخگوی سوالات تان هستم.
*** 
پی نوشت:  مقالات " عشق کارما ندارد " و " کلیدی بر جهان اسرار " را در ادامه ی همین صفحه می توانید مطالعه فرمایید

 

امیر معصومی/ آمونیاک
دوم اردیبهشت نود و چهار